TƯ DUY VỀ CÔNG ĐỨC CÚNG DƯỜNG

Phật giáo có mặt trong lịch sử nhân loại đã hơn 2.600 năm. Đạo Phật có nhiều pháp môn tu nhưng nói chung thì không ngoài tự lợi và lợi tha. Tự lợi là tu Tuệ và lợi tha là tu phước. Người thuận sống với khổ hạnh thì thực hành pháp tu xuất gia. Người thuận sống với lạc hạnh thì thực hành pháp tu tại gia. Đệ tử Phật, dù là xuất gia hay tại gia, đều bình đẳng, chỉ cần có Tâm xuất ly buông xả và tu hành theo Chánh Pháp thì đều giải thoát được sanh tử.

Ý NGHĨA CÚNG DƯỜNG

Cúng dường hay Cung dưỡng là hành động cung cấp dưỡng nuôi góp phần duy trì ngôi Tam bảo được trường tồn (không bị mai một, lạc hậu, và những quấy phá, mưu hại) để giáo hóa chúng sanh. Ngoài ra, Cúng dường còn giúp người Phật tử huân tập Tâm buông xả. Cúng dường là một hình thức Bố thí. Bố thí là nền tảng của lòng Từ bi và sự Buông xả để đối trị Tâm tham và là chi đầu trong Lục độ Ba La Mật (Bố thí, Trì giới, Nhẫn nhục, Tinh tấn, Thiền định, Trí tuệ).

Căn bản của đạo Phật là Vô ngã, được thể hiện bởi tinh thần đoàn kết và không phân biệt, Tứ chúng đồng tu, của thành phần Tu sĩ và tín đồ. Trong đạo Phật không có đẳng cấp hưởng thụ là các Tu sĩ và đẳng cấp phục vụ là các tín đồ như đạo Bà La Môn (Ấn Độ giáo, Hindu giáo) và một số các tôn giáo khác. Vì vậy, Cúng dường trong đạo Phật là một thiện hành hoàn toàn bình đẳng.

Sự đi khất thực của đức Phật và chư Tỳ khưu là để gieo duyên và dạy chúng sanh hạnh Cúng dường. Vì vậy, Phật tử cần phải thực hành hạnh Cúng dường.

TƯ DUY VỀ CÔNG ĐỨC CÚNG DƯỜNG

Cúng dường, Bố thí là nhân và Công đức, Phước đức là quả. Công đức và Phước đức luôn bổ sung và hỗ trợ lẫn nhau và rất quan trọng trong sự nghiệp tu hành. Tuy Phước đức không phải là mục đích của đạo Phật, nhưng Phước đức giúp người tu thuận duyên hơn trong việc thành tựu Công đức.

Muốn Cúng dường, Bố thí đúng Pháp thì chúng ta phải có Chánh kiến (sammaditthi) hay là sự hiểu biết đúng đắn về nghiệp và quả của nghiệp và sự khác biệt cơ bản giữa Công đức và Phước đức. Công đức là công phu thanh lọc nội tâm, phát huy Tuệ giác, khai tâm mở trí để thấu rõ sự thật, chứng ngộ chân lý. Phước đức là những việc làm lợi ích cho chúng sanh, tạo nhân lành để đời này hoặc đời sau được sự phù trợ, nhiều may mắn, thuận lợi trong cuộc sống, và có hậu vận tốt. Muốn hiểu về nghiệp và quả của nghiệp thì chúng ta phải hiểu phần cơ bản của Lý duyên khởi. (Xin xem: ỨNG DỤNG LÝ DUYÊN KHỞI TRONG THẾ GIỚI HIỆN ĐẠI) trên trang mạng Chùa Ngàn Phật)

Khi nói về Công đức Cúng dường, có người hỏi: “Tôi đã giúp xây nhiều chùa và Cúng dường cho rất nhiều Thầy có địa vị cao trong Tăng đoàn. Vậy Công đức có nhiều không?” Để trả lời câu hỏi này, chúng ta hãy suy ngẫm, tư duy về cuộc đối thoại giữa Tổ Bồ Đề Đạt Ma với vua Lương Vũ Đế về Công đức Cúng dường dưới đây.

Vua Lương Vũ Đế hỏi Tổ Bồ Đề Đạt Ma: “Trẫm từ lên ngôi đến nay, xây chùa, chép kinh, độ tăng không biết bao nhiêu mà kể. Vậy có công đức gì không?”

Tổ Bồ Đề Đạt Ma đáp: “Không có Công đức.”

Vua hỏi: “Tại sao không Công đức.”

Tổ Bồ Đề Đạt Ma đáp: “Bởi vì những việc vua làm là nhân “hữu lậu”, chỉ có những quả nhỏ trong vòng nhân thiên, như ảnh tùy hình, tuy có nhưng không phải thật.”

Vua lại hỏi: “Vậy Công đức chân thật là gì?”

Tổ Bồ Đề Đạt Ma đáp: “Trí phải được thanh tịnh hoàn toàn. Thể phải được trống không vắng lặng, như vậy mới là Công đức, và Công đức này không thể lấy việc thế gian (như xây chùa, chép kinh, độ tăng) mà cầu được.”

Để lý giải (suy xét, hiểu rõ, giải thích bản chất) cuộc đối thoại giữa Tổ Bồ Đề Đạt Ma với vua Lương Vũ Đế, chúng ta phải hiểu là kiến thức về những sự vật, sự việc trên thế gian (hiện tượng vật lý, hóa học) và Phật giáo khác nhau rất nhiều trong phương cách tìm hiểu và trải nghiệm sự thật. Phật giáo không chú trọng và không để tâm vào đối tượng mà chỉ quan sát, phát hiện, tìm hiểu sự nhận thức và tác ý của nội tâm đối với các đối tượng với mục đích giúp chúng ta tu tâm, dưỡng tánh để chuyển hóa, thành tựu an lạc hạnh phúc hiện tiền, và bồi đắp công đức cho sự giải thoát khỏi các khổ đau của sanh tử luân hồi.

Cúng dường hay Bố thí là một hành động mà chủ ý, dụng tâm hay Tác ý của chúng ta tạo tạo ra nghiệp như đức Phật dạy trong Kinh Tăng Chi Bộ: “Này các tỳ kheo! Chính Tư tác hay Tác ý tư tâm sở (cetana) là cái mà ta gọi là nghiệp. Bởi vì qua Tư tác, người ta hành động bằng thân, khẩu, ý…”  Vì vậy Công đức hay Phước đức là do hành động, được thúc đẩy bởi tâm thức, tạo ra.

Như vậy, chúng ta có thể hiểu được là theo luật nhân quả thì dụng tâm hay Tác ý của chúng ta khi Cúng dường tạo Công đức hay Phước đức tương ứng một cách tự nhiên. Khi lý giải về cuộc đối thoại giữa Tổ Bồ Đề Đạt Ma với vua Lương Vũ Đế thì điểm then chốt là câu hỏi vua Lương Vũ Đế: “Vậy có Công đức gì không?”. Chúng ta có thể cảm nhận được vua Lương Vũ Đế thể hiện sự mong muốn có được Công đức từ sự Cúng dường của mình qua câu hỏi này (tác ý của nội tâm mong muốn ở đối tượng Cúng dường). Mong muốn là tâm tham, là không thanh tịnh vì vậy Tổ Bồ Đề Đạt Ma trả lời là không có Công đức mà chỉ có Phước đức là nhân “hữu lậu” mà thôi.

Theo định nghĩa thông thường ngoài đời thì Cúng dường là một hình thức Bố thí thường được dùng khi Cúng dường để hộ trì Tam Bảo hoằng dương Phật pháp nghĩa là truyền bá những lời dạy hay giáo lý của đức Phật.

Theo Lý (sự thật) thì dụng tâm cung kính là Cúng dường, tâm bình thường là Bố thí. Hạnh Bố thí của Phổ Hiền Bồ Tát gọi là Cúng dường vì tâm Bố thí của Phổ Hiền Bồ Tát rộng lớn, chân thành, thanh tịnh, bình đẳng. Theo lý thì khi chúng ta cung kính Bố Thí cho mọi loài chúng sanh thì đây là “Bố thí Ba La Mật” và cũng là Cúng dường. Nghĩa là Bố thí với tâm niệm vô ngã, vô nhơn, vô chúng sanh, vô thọ giả (không để tâm vướng vào “tôi”, của “tôi”, không chấp trước vào thân ngũ uẩn này). Như vậy, nếu chúng ta dụng tâm hay Tác ý được như Phổ Hiền Bồ Tát khi Bố thí thì đây là Cúng dường. Không có tâm như thế thì là Bố thí. Trong Kinh Hoa Nghiêm Đức Phật dạy Quảng tu Cúng dường là ý này.

Nói một cách khác, dùng tâm cung kính là Cúng dường, tâm bình thường là Bố thí. Ở đây, chân thành cung kính là thể hiện của tâm thanh tịnh, bình đẳng. Tâm thanh tịnh thì Tuệ phát sinh. Có Tuệ thì dẹp được phiền não và phước lành dù không mong cầu cũng sẽ đến với chúng ta. Bố thí như vậy là Cúng dường.

Cúng dường hay Bố thí Ba La Mật còn giúp chúng ta huân tập Tâm buông xả, nhằm đoạn tận chấp thủ và đạt đến ly tham. Bố thí Ba La Mật có công năng như một chiếc thuyền, đưa mình và người từ bờ mê lầm của chúng sinh sang bờ Giác ngộ của chư Phật. Buông xả ở đây không có nghĩa là chối bỏ chạy trốn cuộc đời, mà buông xả các tâm niệm xấu ác tổn người hại vật, tâm tham lam, oán giận, si mê. Đức Phật dạy chúng ta buông xả là buông xả phiền não, buông xả dục vọng, chứ không phải buông xả công việc làm.

Nên nhớ Công đức tương đồng với Chánh định dẫn đến Trí huệ; Phước đức tương đồng với Thiện nghiệp; Đạo đức tương đồng với Chánh nghiệp; Thất đức hay Ác đức tương đồng với Tà nghiệp hay Ác nghiệp.

PHẦN THỰC HÀNH

Cúng dường hay Bố thí dễ thực hành đối với hàng Phật tử tại gia. Khi hiểu Đạo thì chúng ta sẽ nhận ra Phước đức hay Công đức ngay nơi sự Tác ý (dụng tâm) trong khi thực hành thiện pháp của mình.

Khi chúng ta Cúng dường với mục đích đem lợi ích của Phật Pháp đến với mọi loài chúng sanh, không có bất cứ mong cầu nào cho bản thân và và không mong ai biết đến, như bỏ thùng phước sương hay gởi qua bưu điện thì có khả năng tạo Công đức vì tâm chúng ta hướng đến Thanh tịnh, Bình đẳng. Thanh tịnh là vì tâm không bị ô nhiễm bởi Tà kiến, phiền não, Tham Sân Si. Bình đẳng (hay Sự bình đẳng) là không phân biệt mình với người, không có sự phân biệt đối xử. Từ tâm Thanh tịnh, Bình đẳng, Chánh giác sanh khởi tâm Đại từ bi một cách tự nhiên. Nói một cách khác, Thanh tịnh, Bình đẳng, Chánh giác là sự chân thành trong tâm. Nếu chúng ta có được một phần nào sự chân thành này khi Bố thí hay Cúng dường thì đây là chân thành Cúng dường, hay Cúng dường đúng Pháp, có khả năng tạo Công đức.

Tuy nhiên, nếu chúng ta Cúng dường rất cung kính vì thấy ai cũng biểu hiện như vậy; hay vì sợ nếu không cung kính thì có tội với Tam Bảo; hay vì nghĩ mình càng cung kính thì càng tạo được nhiều phước báu; hay muốn cho mọi người thấy mình là Phật tử thuần thành, hiểu đạo, v.v. Dụng tâm hay tác ý như vậy là vì ảnh hưởng bởi tâm Tham nên việc Cúng dường của chúng ta dù hình thức có cung kính đến mấy cũng chỉ tạo được chút Phước (quả nhỏ trong vòng nhân thiên) chứ không có Công đức vì tâm không thanh tịnh.

Nếu chúng ta Cúng dường vì cảm tính như chỉ cho những Chùa hay Thầy mình ưa thích, hay khi được khen ngợi, ca tụng, tán thán thì đây là Tác ý của tâm Sân. Cúng dường như vậy khó tạo được Phước vì chúng ta bỏ lỡ cơ hội Cúng dường đúng đối tượng, hoàn cảnh, và thời điểm. Theo lý thì Cúng dường mà bị ảnh hưởng bởi tâm Sân là Bố thí chứ không phải là Cúng dường. Dụng tâm hay Tác ý như vậy thì khó tạo được Phước đức. Ngoài ra Cúng dường theo cảm tính như vậy thì chúng ta càng Cúng dường càng vướng mắc không những cho chính mình mà còn cả cho người nhận sự Cúng dường!   Để vượt qua thử thách này, chúng ta nên tu tập Quán từ bi, và học hỏi thêm về Lý nhân duyên.  

Khi nói đến Cúng dường, Đức Phật dạy rất rõ là Phật tử xuất gia phải trên xin giáo pháp nhiệm mầu để nuôi tâm, dưới xin vật thực để nuôi thân, và gieo duyên lành cho tín thí. Đây là kim chỉ nam và là Chánh mạng của người xuất gia. Vì vậy, người xuất gia phải tri ân và báo ân sự Cúng dường của Phật tử bằng cách khắc chế sự ham huốn của mình và từ đó đức hạnh được nuôi dưỡng.

Nhờ học hỏi, hiểu biết, và thực hành Cúng dường đúng Pháp, người Phật tử tại gia có thể tích cực đóng góp vào việc hoằng dương Chánh pháp. Khi Cúng dường, người Phật tử phải có thái độ cũng như tâm thức hướng về Phật, Pháp và Tăng là một đoàn thể thanh tịnh, hòa hợp tu học và hoằng dương Phật pháp để lợi lạc chúng sanh, và tuyệt đối phải gạt bỏ bất kỳ sự dính mắc nào như đây là Thầy ta, đây là Chùa mình, hay cảm thấy hãnh diện hoặc mong cầu được nhiều công đức, v.v.  Đây là biết dụng tâm Cúng dường đúng Pháp. Luôn hiểu và thực hành được như vậy thì việc Cúng dường cúa chúng ta rất có khả năng thành Công đức. (Xin xem CÔNG ĐỨC BỐ THÍ NGƯỜI PHẬT TỬ CẦN BIẾT trên trang mạng Chùa Ngàn Phật)

Trong kinh Thiếu Thất Lục Môn Yếu Chỉ Tổ Bồ Đề Đạt Ma quở:

“Người đời nay không hiểu được những nghĩa lý ấy, do sự hiểu biết nông cạn của mình nên chỉ lấy những việc làm theo hình tướng mà cho là công đức, tốn kém biết bao nhiêu tiền của; đắp tượng, xây tháp uổng phí sức người; dốc lòng hết sức cũng chỉ tự làm tổn hại bản thân, mê hoặc người khác, chẳng biết là rất đáng hổ thẹn, biết bao giờ được giác ngộ? Thấy pháp hữu vi thì hết lòng đắm chấp, mê muội, nghe nói đến pháp vô vi thì ngớ ngẩn, lập lờ.”

Đứng trên phương diện tu tập hay tu tâm, người Phật tử huân tập thuần thục Cúng dường đúng Pháp thành thói quen hay tập quán có thể phát huy Tuệ giác để xả ly bớt tham ái, buông bỏ dần chấp thủ, ít dao động và giảm dính mắc ngũ dục với ngũ trần, và gieo duyên với Chư Phật, Chư Bồ Tát, và Thiện hữu tri thức. Lúc sống người này luôn thoải mái, đầy hỷ lạc trong mọi hoàn cảnh và lúc chết, nhờ công đức vị tha này, sẽ thường có một tái sanh tốt đẹp hướng đến giác ngộ, giải thoát. (Xin xem: CẬN TỬ NGHIỆP VÀ THÂN TRUNG ẤM KHI CHẾT VÀ TÁI SANH trên trang mạng Chùa Ngàn Phật)

Khi thấy người khác Cúng dường, chúng ta nên hoan hỷ khuyến tấn. Tùy hỷ Công đức như vậy thì được phước, kết duyên với Tam Bảo, và gặp nhiều thuận duyên trong việc tu tập.

Nguyện cầu Chư Phật gia hộ cho quý Phật tử và gia đình luôn khỏe mạnh, bình an, hạnh phúc, và đầy hỷ lạc trên bước đường hành Bồ tát đạo và hộ trì Tam Bảo.

Nam Mô Thường Tinh Tấn Bồ Tát Ma Ha Tát

Thị Phước

Chùa Ngàn Phật